Περίληψη
Αποτελούμενο από τους: Νικόλαο Σοϊλεντάκη, Πρόεδρο Εφετών Δ.Δ., Αγάπη Γαλενιανού-Χαλκιαδάκη, -Εισηγήτρια και Άννα Μπόνου, Εφέτες Διοικητικών Δικαστηρίων, και γραμματέα τη, δικαστική υπάλληλο Γεωργία Ηλιοπούλου συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 15 Ιανουάριου 2013, για να δικάσει την από 17 Ιουνίου 2011 (αριθ. καταχ. ΑΒΕΜ 2541/26-7-2011), έφεση του ……., κατοίκου Κερατσινίου Αττικής, οδός ……., ο οποίος παραστάθηκε δια του πληρεξουσίου του δικηγόρου Χρήστου Οικονομάκη με δήλωση στη γραμματεία (άρθρο 133 παρ. 2 ΚΔΔ) κατά του Ελληνικού Δημοσίου, το οποίο παραστάθηκε δια της Δικαστικής Αντιπροσώπου του ΝΣΚ Αντωνίας Κυρίτση με δήλωση στη γραμματεία (άρθρο 133 παρ. 2 ΚΔΔ).
Και την από 18/7/2011 (ΑΒΕΜ 2632/1-8-2011) έφεση του Ελληνικού Δημοσίου το οποίο παραστάθηκε δια της Δικαστικής Αντιπροσώπου του ΝΣΚ Αντωνίας Κυρίτση με δήλωση στη γραμματεία (άρθρο 133 παρ. 2 ΚΔΔ).
Κατά του ……., κατοίκου Κερατσινίου Αττικής, οδός ……, ο οποίος παραστάθηκε δια του πληρεξουσίου του δικηγόρου Χρήστου Οικονομάκη με δήλωση στη γραμματεία (άρθρο 133 παρ. 2 ΚΔΔ).
Η κρίση του είναι η εξής:
1.Επειδή, με την πρώτη κρινόμενη έφεση, για την άσκηση της οποίας κατατέθηκε το νόμιμο παράβολο (3548454-86 ειδικά έντυπα παράβολου σειράς Α) ζητείται παραδεκτώς η μεταρρύθμιση της 172425/2010 απόφασης του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών, με την οποία έγινε εν μέρει δεκτή η αγωγή του εκκαλούντος ……… και υποχρεώθηκε το εφεσίβλητο Ελληνικό Δημόσιο να του καταβάλει εντόκως 12.680,08 ευρώ, ως αποζημίωση για την αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη συνεπεία του τροχαίου ατυχήματος που του συνέβη στις 29/6/2004, προκειμένου να γίνει εν όλω δεκτή η αγωγή του εκκαλούντος. Εξάλλου, με την από 18-7-2011 έφεση του Ελληνικού Δημοσίου ζητείται η εξαφάνιση της εκκαλουμένης αποφάσεως. Ενόψει των ανωτέρω, οι ως άνω εφέσεις πρέπει να συνεκδικασθούν λόγω συνάφειας, ως στηριζόμενες επί της ίδιας νομικής και πραγματικής βάσης (άρθρο 125 ΚΔΔ).
2.Επειδή, με το άρθρο 99 του ν. 1892/1990 (Φ.Ε.Κ. Α’ 101) “Ρυθμιστικό σχέδιο Αθήνας και Θεσσαλονίκης”, προστέθηκαν στο άρθρο 14 του ν. 1349/1983 (Φ.Ε.Κ. Α’ 52) νέες βασικές οδικές αρτηρίες στο νομό Αττικής, ως Εθνικές Οδοί και ειδικότερα ορίστηκε, μεταξύ άλλων, ότι βασική αρτηρία του Εθνικού οδικού δικτύου αποτελεί και η οδός Μεγάρων-Σαλαμίνας-Γρ. Λαμπράκη – Π. Ράλλη – Χαμοστέρνας – Λαγουμιτζή – επέκταση προς Λ. Βουλιαγμένης…». Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 1 του ν. 3155/1955 “περί κατασκευής και συντηρήσεως οδών”, οι οδοί της Χώρας διακρίνονται σε Εθνικές, Επαρχιακές και Δημοτικές ή Κοινοτικές, ενώ στο άρθρο 5 του ίδιου νόμου, ορίζεται ότι: “1. Αι Εθνικαί οδοί κατασκευάζονται, ανακαινίζονται και συντηρούνται υπό του Κράτους δια της Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων (…)”. Εξάλλου, στο άρθρο 5 παρ. 5 του ν. 2503/1997 «Διοίκηση, οργάνωση κλπ Περιφέρειας, θέματα Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων -ΟΤΑ κλπ» (Φ.Ε.Κ. Α’ 197) προβλέπεται ότι η Διεύθυνση Ελέγχου Συντήρησης Έργων εκάστης περιφέρειας είναι αρμόδια, μεταξύ άλλων και για τη συντήρηση του υφιστάμενου οδικού δικτύου.
3.Επειδή, στο άρθρο 71 του Κ.Διοικ.Δικ. (ν. 2717/1993 – Φ.Ε.Κ. Α’ 97), ορίζεται ότι: “Αγωγή μπορεί να ασκήσει εκείνος ο οποίος έχει, κατά του Δημοσίου ή άλλου νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, χρηματική αξίωση από έννομη σχέση δημοσίου δικαίου” και στο άρθρο 72 ότι: “Η αγωγή ασκείται κατά του Δημοσίου ή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου που είναι υπόχρεο προς ικανοποίηση της κατά την παρ. 1 του προηγούμενου άρθρου αξίωσης”.
4.Επειδή, από το συνδυασμό των πιο πάνω διατάξεων συνάγεται ότι σε περίπτωση ασκήσεως αγωγής αποζημιώσεως για ζημίες που προκλήθηκαν λόγω πλημμελούς συντηρήσεως ορισμένης οδού, κριτήριο για τον καθορισμό του παθητικώς νομιμοποιούμενου είναι ο χαρακτηρισμός της οδού ως εθνικής, επαρχιακής ή δημοτικής-κοινοτικής, καθόσον ανάλογα με αυτόν διαφοροποιείται και ο υπεύθυνος για την συντήρηση της οδού. Ειδικότερα, η αρμοδιότητα για την συντήρηση των εθνικών οδών ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο και συγκεκριμένα στην Διεύθυνση Ελέγχου Συντήρησης Έργων της περιφέρειας εντός της οποίας βρίσκεται η οδός. Κατ’ ακολουθίαν όλων των ανωτέρω, επί αγωγής αποζημιώσεως για ζημίες που προκλήθηκαν λόγω πλημμελούς συντηρήσεως ορισμένης εθνικής οδού, παθητικώς νομιμοποιείται το Ελληνικό Δημόσιο.
5.Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, με την αγωγή του εκκαλούντος-εφεσίβλητου ζητήθηκε να υποχρεωθεί το εφεσίβλητο-εκκαλούν Ελληνικό Δημόσιο να του καταβάλει εντόκως το ποσό των 208.780,30 ευρώ και να αναγνωρισθεί η υποχρέωσή του να του καταβάλει εντόκως το ποσό του 1.800.000 ευρώ προς αποκατάσταση των υλικών ζημιών του και της ηθικής βλάβης που αυτός υπέστη συνεπεία του τροχαίου ατυχήματος του. Εξάλλου, το τροχαίο ατύχημα από το οποίο προέκυψαν οι ζημιές που ζητήθηκε να αποκατασταθούν συνέβη στις 29.6.2004 στην οδό Γρηγορίου Λαμπράκη, στην Νίκαια Αττικής (από 30.6.2004 έκθεση αυτοψίας αρμοδίων αστυνομικών οργάνων), οδός που χαρακτηρίστηκε εθνική με την προπαρατεθείσα διάταξη στη σκέψη 2 της παρούσας απόφασης. Ενόψει αυτών, ορθώς κρίθηκε με την εκκαλουμένη απόφαση ότι το εφεσίβλητο -εκκαλούν Ελληνικό Δημόσιο νομιμοποιείται εν προκειμένω παθητικώς, και πρέπει να απορριφθεί ως νόμω αβάσιμος ο προβαλλόμενος από το εφεσίβλητο -εκκαλούν Ελληνικό Δημόσιο λόγος ότι δεν νομιμοποιείται παθητικώς εν προκειμένω. Εξάλλου, το επικαλούμενο από το Ελληνικό Δημόσιο 1209/12-2-2010 έγγραφο του Διευθυντή της ΔΚΕΣΟ του Υπουργείου Υποδομών , Μεταφορών Δικτύων , ανεξαρτήτως του ότι αναφέρεται σε μεταγενέστερο από τον κρίσιμο χρόνο (296-2004) νομοθετικό καθεστώς (Υπουργική Απόφαση του 2007) αλυσιτελώς προβάλλεται, δεδομένου ότι αναφέρεται στις υποχρεώσεις τις οποίες η ίδια η εν λόγω υπηρεσία θεωρεί ότι έχει, ανεξαρτήτως των προπαρετεθεισών διατάξεων, με τις οποίες ρητά η οδός Γ. Λαμπράκη χαρακτηρίζεται ως εθνική οδός και το Ελληνικό Δημόσιο ως αρμόδιο για τη συντήρησή της δια των οργάνων του. Περαιτέρω, πρέπει να απορριφθεί ο προβαλλόμενος λόγος του Ελληνικού Δημοσίου περί ελλείψεως παθητικής νομιμοποιήσεώς του διότι η λακκούβα σχηματίσθηκε λόγω έργων φυσικού αερίου και υπεύθυνη για την αποκατάσταση της ζημιάς είναι η Εταιρεία Παροχής Αερίου Αττικής Α.Ε ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος, δεδομένου ότι αρμόδιο για τη συντήρηση των εθνικών οδών είναι το Ελληνικό Δημόσιο, σύμφωνα με τις διατάξεις που ανωτέρω παρατέθηκαν.
6.Επειδή, στο άρθρο 105 του Εισ.Ν.Α.Κ. ορίζεται ότι : «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος». Περαιτέρω, στο άρθρο 300 του Α.Κ. προβλέπεται ότι : «Αν εκείνος που ζημιώθηκε συντέλεσε από δικό του πταίσμα στη ζημία ή την έκταση της, το δικαστήριο μπορεί να μην επιδικάσει αποζημίωση ή να μειώσει το ποσό της … », στο δε άρθρο 929 ότι : «Σε περίπτωση βλάβης του σώματος ή της υγείας προσώπου η αποζημίωση περιλαμβάνει, εκτός από τα νοσήλια και τη ζημία που έχει ήδη επέλθει, οτιδήποτε ο παθών θα στερείται στο μέλλον ή θα ξοδεύει επί πλέον εξ αιτίας της αύξησης των δαπανών του». Επίσης, στο άρθρο 932 ορίζεται ότι : «Σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης». Τέλος, στο άρθρο 931 προβλέπεται ότι : «Η αναπηρία ή η «παραμόρφωση που προξενήθηκε στον παθόντα λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη κατά την επιδίκαση της αποζημίωσης, αν επιδρά στο μέλλον του». Έτσι, κατά τη διάταξη του άρθρου 931 του Α.Κ., επιδικάζεται στον παθόντα την αναπηρία ή την παραμόρφωση ένα εύλογο χρηματικό ποσό χωρίς σύνδεση με συγκεκριμένη περιουσιακή ζημία, το ύψος δε του επιδικαζόμενου εύλογου αυτού χρηματικού ποσού καθορίζεται με βάση το είδος και τις συνέπειες της αναπηρίας ή της παραμόρφωσης, την ηλικία του παθόντος, καθώς και με τη συνεκτίμηση του ποσοστού συνυπαιτιότητας του τελευταίου στην πρόκληση της αναπηρίας ή της παραμόρφωσης, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση της κατά τη διάταξη του άρθρου 932 του Α.Κ. αξιώσεως για επιδίκαση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης. Επομένως, για τον υπολογισμό της χρηματικής παροχής του άρθρου 931 του Α.Κ. δεν έχουν εφαρμογή τα ισχύοντα για την αξίωση του άρθρου 929 του Α.Κ. – όπου για τον καθορισμό αυτής προσδιορίζεται πρώτα το ύψος της θετικής και αποθετικής ζημίας αυτού, που έπαθε βλάβη του σώματος ή της υγείας και το ποσό αυτής μειώνεται κατά το ποσοστό της συνυπαιτιότητας του -, αφού η χρηματική παροχή του άρθρου 931 ΑΚ δεν αποτελεί αποζημίωση, αλλά δίδεται για το γεγονός και μόνο της αναπηρίας ή παραμόρφωσης και καθορίζεται κατά την εύλογη κρίση του δικαστηρίου με βάση τους αναφερόμενους πιο πάνω προσδιοριστικούς παράγοντες (ΣτΕ 1437/2011, ΣτΕ 2937/2009).
7.Επειδή, στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ν. 2696/1999 ΦΕΚ 57 Α’) ορίζεται στο άρθρο 12 ότι : « 6.Οι οδηγοί και οι επιβάτες μοτοποδηλάτων, μοτοσικλετών και τρίτροχων οχημάτων χωρίς κουβούκλιο υποχρεούνται να φορούν προστατευτικό κράνος … », στο άρθρο 13 ότι : «2. Ο οδηγός επιβάλλεται να έχει την, κατά τις σχετικές διατάξεις, προβλεπόμενη άδεια οδήγησης … οφείλει δε κατά το χρόνο της οδήγησης να είναι σε θέση να ελέγχει το όχημα του … », ενώ στο άρθρο 19 του ίδιου νομοθετήματος προβλέπεται ότι «1.0 οδηγός του οδικού σχήματος επιβάλλεται να έχει τον πλήρη έλεγχο του οχήματος του, ώστε να μπορεί σε κάθε στιγμή να εκτελεί τους απαιτούμενους χειρισμούς. 2.0 οδηγός επιβάλλεται να ρυθμίζει την ταχύτητα του οχήματος του λαμβάνων συνεχώς υπόψη του τις επικρατούσες συνθήκες, ιδιαίτερα δε τη διαμόρφωση του εδάφους, την κατάσταση και τα χαρακτηριστικά της οδού, την κατάσταση και το φορτίο του οχήματος, τις καιρικές συνθήκες και τις συνθήκες κυκλοφορίας, κατά τρόπο ώστε να είναι σε θέση να διακόψει την πορεία του οχήματος του μπροστά από οποιοδήποτε εμπόδιο που μπορεί να προβλεφθεί και το οποίο βρίσκεται στο ορατό απ’ αυτόν μπροστινό τμήμα της οδού. Υποχρεούται επίσης να μειώνει την πορεία του οχήματος του και, σε περίπτωση ανάγκης, να διακόπτει την πορεία του, όταν οι περιστάσεις το επιβάλλουν. 3.Ιδιαίτερα, ο οδηγός : επιβάλλεται να μειώνει την ταχύτητα του οχήματος του σε τμήματα της οδού με περιορισμένο πεδίο ορατότητας, στις στροφές, κατά τις νυκτερινές ώρες. Την αυτή επίσης υποχρέωση έχει κατά τη διέλευση του από κατοικημένες περιοχές ως και σε κάθε άλλη ειδική περίπτωση, που επιβάλλεται μετριασμός ταχύτητας … ».
8.Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέλου της δικογραφίας συνάγονται τα εξής : Το βράδυ της 29ης.6.2004 ο εκκαλών-εφεσίβλητος , ο οποίος κατά τον χρόνο εκείνο ήταν 48 ετών και εργαζόταν στον ΟΣΕ ως ηλεκτρολόγος, οδηγούσε την υπ’ αριθμόν ΙΖΚ 933 δίκυκλη μοτοσικλέτα ιδιοκτησίας του στη Λεωφόρο Γρηγορίου Λαμπράκη, στην Νίκαια Αττικής, με κατεύθυνση προς το Γ’ Νεκροταφείο. Στο ύψος του αριθμού 13 της ως άνω οδού η μοτοσικλέτα του προσέκρουσε σε λακκούβα που βρισκόταν στο οδόστρωμα, με αποτέλεσμα να ανατραπεί και να συρθεί ο οδηγός της στο έδαφος. Όπως προκύπτει από την από 30.6.2004 έκθεση αυτοψίας τροχαίου ατυχήματος του Ανθυπαστυνόμου Βασιλείου Σκορδά και του Αρχιφύλακα Νικολάου Μαυρούτσου, η λακκούβα, (η οποία, κατά πληροφορίες των περαστικών, δημιουργήθηκε λόγω έργων) έχει μήκος 1,5 μέτρα και πλάτος 1,5 μέτρα, η δε οδός όπου συνέβη το ατύχημα είναι ασφαλτοστρωμένη, ευθεία, σε ξηρή κατάσταση και με καλή ορατότητα. Εξάλλου, σύμφωνα με την ίδια έκθεση και το σχετικό πρόχειρο σχεδιάγραμμα του τόπου του ατυχήματος, στο οδόστρωμα βρέθηκαν αποξέσεις σε μήκος 10,50 μέτρων και αίμα σε απόσταση 20 μέτρων από το σημείο της πρόσκρουσης. Ο εκκαλών-εφεσίβλητος παραλήφθηκε από ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ και μεταφέρθηκε στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Νίκαιας. Την ίδια νύχτα και ώρα 01.20 ζητήθηκε από το ως άνω νοσοκομείο κρεβάτι αναπνευστικής μονάδας σε Δημόσιο νοσοκομείο για τον ανωτέρω, αλλά δεν βρέθηκε, με αποτέλεσμα αυτός να εισαχθεί στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) του ιδιωτικού θεραπευτηρίου «………. ». Ακολούθως, το πρωί της 30ης.6.2004 και ώρα 08.27 ζητήθηκε από το εν λόγω ιδιωτικό θεραπευτήριο εκ νέου κενό κρεβάτι αναπνευστικής μονάδας σε Δημόσιο νοσοκομείο, αλλά δεν βρέθηκε ( 21130/2.9.2004 βεβαίωση της Προϊσταμένης της Διεύθυνσης Οργάνωσης και Συντονισμού του ΕΚΑΒ). Ο εκκαλών-εφεσίβλητος παρέμεινε νοσηλευόμενος στο εν λόγω ιδιωτικό θεραπευτήριο έως την 1η.7.2004, κατέβαλε δε για την νοσηλεία του το ποσό των 6.228,80 ευρώ (από 7.9.2004 βεβαίωση του ως άνω θεραπευτηρίου). Την 1η.7.2004 διακομίσθηκε στη ΜΕΘ του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Νίκαιας, όπου και νοσηλεύθηκε έως τις 20.7.2004, οπότε και εισήχθη στην νευροχειρουργική κλινική, στην οποία παρέμεινε νοσηλευόμενος έως τις 12.8.2004. Κατά την αρχική εισαγωγή του στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Νίκαιας διασωληνώθηκε και η αναπνοή του υποστηριζόταν μηχανικά, βρισκόταν δε σε κωματώδη κατάσταση.
Σταδιακά, το επίπεδο κώματος βελτιώθηκε και κατά την εισαγωγή του στη νευροχειρουργική κλινική του ανωτέρω νοσοκομείου η κατάσταση του χαρακτηριζόταν «ημικωματώδης», ενώ είχε ήδη αφαιρεθεί η μηχανική υποστήριξη της αναπνοής (από 28.7.2004 πιστοποιητικά νοσηλείας του επιμελητή Α’ της ΜΕΘ ……… ……….. και του αναπληρωτή διευθυντή της νευροχειρουργικής κλινικής ……… ………). Κατά το χρόνο εξόδου του παρουσίαζε βαρύτατη κρανιοεγκεφαλική κάκωση, κατάγματα αριστερού οφθαλμικού κόγχου, θλάσεις εγκεφάλου, απόφραξη εσωκαρωτίδας αριστερά και ημιπάρεση δεξιά, του συστήθηκε δε φυσικοθεραπεία κατ’ οίκον επί τρίμηνο (από 12.8.2004 εξιτήριο του ίδιου νοσοκομείου). Κατά την επανεξέτασή του στη νευροχειρουργική κλινική του ως άνω νοσοκομείου στις 8.11.2004 διαπιστώθηκε ότι παρουσιάζει «βαρύτατη κρανιοεγκεφαλική κάκωση με σοβαρά υπολείμματα εκ των ψυχικών σφαιρών» και «απώλεια αρ. οφθαλμού», ενώ στις 7.2.2005 διαπιστώθηκε, επιπλέον των ανωτέρω, ότι παρουσιάζει «κρίσεις επιληψίας-ψυχικές διαταραχές» και στις 5/12/2005 ότι εμφανίζει και«διαταραχές συμπεριφοράς και προσωπικότητας …
Λαμβάνει αντιεπιληπτική αγωγή .Δεν δύναται να οδηγεί (από 8.11.2004 7.2.2005 και 5.12.2005 πιστοποιητικά του αναπληρωτή διευθυντή της κλινικής ………… …………). Ο εκκαλών-εφεσίβλητος επανεξετάστηκε στα εξωτερικά ιατρεία του ίδιου νοσοκομείου στις 17.2.2010 και διαπιστώθηκε ότι παρουσιάζει «παλαιό κρανιοεγκεφαλική κάκωση προ εξαετίας … υπολειπόμενη δεξιά πυραμιδική συνδρομή και αναφερόμενες κρίσεις “Ε” με διαταραχές μνήμης» (από 19.2.2010 πιστοποιητικό του επιμελητή Α’ της νευροχειρουργικής κλινικής ……… ……..). Με το υπ’ αριθμόν 30/10.10.2006 πρακτικό της δευτεροβάθμιας υγειονομικής επιτροπής του ΟΣΕ ο ανωτέρω κρίθηκε οριστικά ανίκανος για την άσκηση των καθηκόντων του, το δε ποσοστό αναπηρίας του καθορίστηκε σε 40% (3352197/11.10.2006 έγγραφο της υγειονομικής υπηρεσίας του ΟΣΕ). Εξάλλου, σε βάρος του ασκήθηκε ποινική δίωξη για οδήγηση μοτοσικλέτας χωρίς την απαιτούμενη άδεια ικανότητας οδηγού και για παράλειψη ρύθμισης της ταχύτητας του οχήματος του σύμφωνα με τις περιστάσεις, ωστόσο η δίωξη έπαυσε οριστικώς λόγω εξάλειψης του αξιοποίνου, δυνάμει της σχετικής προβλέψεως του άρθρου 31 παρ. 1 του ν. 3346/2005 (προσαγόμενο ακριβές αντίγραφο του από 28.11.2005 κατηγορητηρίου της Εισαγγελέως Πρωτοδικών Πειραιά και από 10.3.2010 βεβαίωση του γραμματέα της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Πειραιά).
Κατά την από 28.8.2004 απολογία του ενώπιον ανακριτικού υπαλλήλου, ο εκκαλών- εφεσίβλητος παραδέχθηκε ότι δεν κατείχε άδεια ικανότητας οδηγού μοτοσικλέτας (από 28.8.2004 έκθεση εξέτασης κατηγορουμένου του αστυφύλακα …… ……..). Εν συνεχεία, ο εκκαλών-εφεσίβλητος ήγειρε ενώπιον του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών αγωγή, με την οποία υποστήριξε ότι το ατύχημά του οφείλεται στην πλημμελή συντήρηση της οδού Γρηγορίου Λαμπράκη από τα αρμόδια προς τούτο όργανα του εφεσιβλήτου- εκκαλούντος, ζήτησε δε να υποχρεωθεί το τελευταίο, να του καταβάλει νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής, ως αποζημίωση κατ’ άρθρο 105 ΕισΝΑΚ, το συνολικό ποσό των 208.780,30 ευρώ, το οποίο αναλύεται ως εξής : α)ποσό 6.228,80 ευρώ, που αντιστοιχεί στις δαπάνες νοσηλείας του στο ιδιωτικό θεραπευτήριο «………. », β)ποσό 2.551,50 ευρώ, το οποίο αντιστοιχεί στο κόστος της βελτιωμένης διατροφής που ελάμβανε από την έξοδο του από το νοσοκομείο έως την άσκηση της αγωγής, ήτοι επί 965 ημέρες, λόγω της βεβαρημένης κατάστασης της υγείας του συνεπεία του ατυχήματος (1 λίτρο αγελαδινό γάλα επιπλέον την ημέρα X 965 ημέρες X 1,5 ευρώ/λίτρο = 1.447,5 ευρώ + 1 κιλό βοδινό κρέας επιπλέον την εβδομάδα X 138 ημέρες X 8 ευρώ/κιλό = 1.104 ευρώ), γ)ποσό 100.000 ευρώ για την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που του προξένησε το ένδικο συμβάν και συνεπεία αυτού o τραυματισμός του και δ)ποσό 100.000 ευρώ ως εύλογη αποζημίωση κατ’ άρθρο 931 ΑΚ, εξαιτίας της παραμόρφωση και αναπηρίας που του προκάλεσε το ατύχημα και η οποία επιδρά στο μέλλον του. Επίσης, με την ίδια αγωγή ζήτησε να αναγνωρισθεί η υποχρέωση του εφεσιβλήτου-εκκαλούντος να του καταβάλει νομιμοτόκως ποσό των 1.800.000 ευρώ, εκ των οποίων 900.000 ως ηθική βλάβη κατ’ άρθρο 932 ΑΚ και 900.000 ευρώ ωςεύλογη αποζημίωση κατ’ άρθρο 931 ΑΚ, κατά τα προαναφερθέντα.
Προς απόδειξη των ισχυρισμών του, προσκόμισε σειρά φωτογραφιών του σημείου του ατυχήματος. Εξάλλου, το εφεσίβλητο-εκκαλούν ζήτησε την απόρριψη της αγωγής, προβάλλοντας ότι ο εκκαλών-εφεσίβλητος είναι αποκλειστικά υπαίτιος για την επέλευση του ατυχήματος, επικουρικώς δε ότι είναι συνυπαίτιος αυτού σε ποσοστό 95%, διότι οδηγούσε κατά τρόπο αδέξιο, λόγω και της έλλειψης σχετικής άδειας ικανότητας οδηγού ότι είχε αναπτύξει υπερβολική ταχύτητα,με αποτέλεσμα να μην αντιληφθεί εγκαίρως τη λακκούβα και να την αποφύγει και να μην κατορθώσει να αποτρέψει την ανατροπή του οχήματος του, ενώ καιο τραυματισμός του στον εγκέφαλο και όλες οι εξ αυτού συνέπειες θα είχαν αποφευχθεί εάν οδηγούσε φορώντας κράνος, όπως επιβάλλεται από τον ΚΟΚ. Με την εκκαλουμένη απόφαση κρίθηκε ότι υπεύθυνο για την συντήρηση της οδού όπου συνέβη το ένδικο ατύχημα είναι το Ελληνικό Δημόσιο δια των αρμοδίων οργάνων του και ειδικότερα δια των οργάνων της Διεύθυνσης Ελέγχου Συντήρησης Έργων της Περιφέρειας Αττικής, τα οποία όφειλαν να επιθεωρούν τακτικά την οδό, να εντοπίσουν τη λακκούβα στην οποία προσέκρουσε η μοτοσικλέτα του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου και να αποκαταστήσουν την συνέχεια του οδοστρώματος στο σημείο αυτό.
Κρίθηκε έτσι ότι η πρόκληση του ενδίκου ατυχήματος οφείλεται στην παράνομη παράλειψη των αρμοδίων οργάνων του Ελληνικού Δημοσίου να συντηρήσουν κατά τον ενδεδειγμένο τρόπο το σημείο του οδοστρώματος, όπου συνέβη το ατύχημα και ότι το Ελληνικό Δημόσιο υποχρεούται σε αποζημίωση του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου για τις υλικές ζημιές και την ηθική βλάβη που συνδέονται αιτιωδώς με την επέλευση του ατυχήματος αυτού. Κρίθηκε επίσης ότι ο εκκαλών-εφεσίβλητος είναι συνυπαίτιος για την επέλευση του ατυχήματος και τις εξ αυτού προκληθείσες ζημίες σε ποσοστό 65% . Και τούτο διότι από αδεξιότητα κατά την οδήγηση, οφειλόμενη και στο γεγονός ότι δεν διέθετε την απαιτούμενη από τον νόμο άδεια ικανότητας οδηγού μοτοσικλέτας, δεν διέκρινε εγκαίρως την λακκούβα που υπήρχε στο σημείο του ατυχήματος, ούτε ρύθμισε αναλόγως την ταχύτητά του, με αποτέλεσμα να μην αποφύγει την πρόσκρουση σε αυτήν και την ανατροπή του οχήματος του, η οποία είχε ως συνέπεια τον τραυματισμό του.
Σύμφωνα με την εκκαλουμένη απόφαση, τα ανωτέρω ενισχύονται από τις προσκομιζόμενες από τον ίδιο φωτογραφίες του επίμαχου τμήματος του οδοστρώματος, στις οποίες η λακκούβα φαίνεται να έχει ελάχιστο βάθος και συνίσταται μάλλον σε αποξέσεις επί του οδοστρώματος, ενώ η εκτίναξη του οδηγού σε απόσταση 20 μέτρων προϋποθέτει κατά την κοινή πείρα, οδήγηση με υπερβολική ταχύτητα. Κρίθηκε επίσης ότι ο εκκαλών -εφεσίβλητος, ο οποίος φέρει το βάρος απόδειξης των ισχυρισμών του ότι αποκλειστική αιτία του ατυχήματος και της συνεπεία αυτού ζημίας του αποτελεί η πλημμελής συντήρηση του οδοστρώματος εκ μέρους του Ελληνικού Δημοσίου, δεν απέδειξε ότι κατά το χρόνο του ατυχήματος φορούσε το επιβεβλημένο από το νόμο προστατευτικό κράνος, η διάπραξη δε της εν λόγω παράβασης, η οποία προκύπτει και από το γεγονός ότι αυτός υπέστη σοβαρό τραυματισμό στο κεφάλι, συνδέεται αιτιωδώς με την έκταση των τραυμάτων του, το σημαντικό χρόνο νοσηλείας του και τις συνέπειες του τραυματισμού του. Με την εκκαλουμένη απόφαση κρίθηκε επίσης ότι η νοσηλεία του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου για μία ημέρα στο ιδιωτικό θεραπευτήριο «………. » οφείλεται στο γεγονός ότι δεν κατέστη δυνατόν αμέσως μετά το ατύχημα να εξασφαλίσει θέση σε ΜΕΘ κρατικού νοσοκομείου ότι το εφεσίβλητο-εκκαλούν οφείλει να τον αποζημιώσει για τη σχετική δαπάνη, ύψους 6.228,80 ευρώ μειωμένο κατά το ανωτέρω ποσοστό της συνυπαιτιότητάς του.
Κρίθηκε επίσης ότι ο εκκαλών-εφεσίβλητος δεν απέδειξε ότι κατά το διάστημα από την έξοδο του από το νοσοκομείο έως την άσκηση της αγωγής έλαβε βελτιωμένη διατροφή και απορρίφθηκε ως αναπόδεικτο το αίτημα να του καταβληθεί το ποσό 2.551,50 ευρώ ως αποζημίωση για τις δαπάνες στις οποίες υποβλήθηκε για την ανωτέρω αιτία. Περαιτέρω, το πρωτόδικο δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη: α)την ταλαιπωρία που προκάλεσε στον εκκαλούντα-εφεσίβλητο ο τραυματισμός (περιέλευση σε κωματώδη και εν συνεχεία σε ημικωματώδη κατάσταση και μηχανική υποστήριξη της αναπνοής κατά τις πρώτες μετά το ατύχημα ημέρες, μακροχρόνια νοσηλεία, ψυχική επιβάρυνση με πρόκληση διαταραχών συμπεριφοράς και προσωπικότητας για μεγάλο χρονικό διάστημα), β)την έκταση των τραυμάτων του (βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, κατάγματα αριστερού οφθαλμικού κόγχου, θλάσεις εγκεφάλου, απόφραξη εσωκαρωτίδας αριστερά, ημιπάρεση δεξιά), γ)τις μόνιμες συνέπειες του ατυχήματος στην σωματική (απώλεια οράσεως αριστερού οφθαλμού, κινητικά προβλήματα, κρίσεις επιληψίας) και στην ψυχική (διαταραχές μνήμης) υγεία του ενάγοντος και δ)τον επαγγελματικό παροπλισμό του (με απόφαση της αρμόδιας υγειονομικής επιτροπής του ΟΣΕ κρίθηκε οριστικά ανίκανος για την άσκηση του επαγγέλματος του ηλεκτρολόγου που ασκούσε), έκρινε ότι από το ατύχημα και τον εξ αυτού τραυματισμό του ο εκκαλών-εφεσίβλητος υπέστη ηθική βλάβη, για την αποκατάσταση της οποίας πρέπει να του χορηγηθεί χρηματική ικανοποίηση ύψους 30.000 ευρώ, μειωμένη κατά το ποσοστό της συνυπαιτιότητας αυτού.
Τέλος, το αίτημα του ενάγοντος να του καταβληθεί το ποσό του 1.000.000 ευρώ ως εύλογη αποζημίωση κατ’ άρθρο 931 ΑΚ, εξαιτίας της παραμόρφωσης και της αναπηρίας που του προκάλεσε το ατύχημα, η οποία επιδρά στο μέλλον του απορρίφθηκε ως αβάσιμο, με την αιτιολογία ότι από τα στοιχεία του φακέλου δεν προέκυψε η συνδρομή ιδιαζόντων περιστατικών , επηρεαζόντων δυσμενώς την οικονομική πλευρά της μελλοντικής ζωής του, πέραν των προαναφερθέντων. Έτσι έγινε εν μέρει δεκτή η αγωγή του και υποχρεώθηκε το Ελληνικό Δημόσιο να του καταβάλει εντόκως το ποσό των 12.680,08 (30.000 συν 6.228,80 επί 35%).
9.Επειδή, ενόψει των ανωτέρω, το δικαστήριο κρίνει ότι ορθώς κρίθηκε με την εκκαλουμένη απόφαση ότι παρά το νόμο οι αρμόδιες υπηρεσίες του Ελληνικού Δημοσίου δεν είχαν συντηρήσει το τμήμα της οδού όπου συνέβη το ατύχημα, με αποτέλεσμα την ύπαρξη λακκούβας, επί της οποίας προσέκρουσε ο εκκαλών εφεσίβλητος και υπέστη όσα περιεγράφησαν στην προηγούμενη σκέψη της παρούσας απόφασης, πρέπει δε να απορριφθεί ο αντίθετος λόγος της έφεσης του Ελληνικού Δημοσίου ως αβάσιμος.
10.Επειδή, με την έφεσή του ο εκκαλών-εφεσίβλητος υποστηρίζει ότι έσφαλε η εκκαλουμένη απόφαση ως προς το ποσοστό συνυπαιτιότητάς του. Συγκεκριμένα, υποστηρίζει ότι εσφαλμένως κρίθηκε ότι κατά το χρόνο του ατυχήματος δεν φορούσε το επιβεβλημένο προστατευτικό κράνος. Ο λόγος αυτός πρέπει να απορριφθεί, δεδομένου ότι ο ίδιος ο εκκαλών-εφεσίβλητος, ώφειλε να αποδείξει ότι έφερε το κράνος, ως ενάγων, διεκδικών αποζημίωση, απορριπτομένου ως νόμω αβασίμου του λόγου εφέσεως ότι το Ελληνικό Δημόσιο έπρεπε να αποδείξει το αντίθετο. Όπως όμως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, ο εκκαλών -εφεσίβλητος ούτε επικαλέσθηκε ούτε προσκόμισε σχετικά αποδεικτικά στοιχεία (μαρτυρικές καταθέσεις ότι κατά την αναχώρησή του από την εργασία του φορούσε κράνος, ανεύρεση υπολειμμάτων αυτού στον τόπο του ατυχήματος κλπ), ενώ η μεγάλη σοβαρότητα του τραυματισμού του στο κεφάλι, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας συνηγορεί υπέρ του ότι αυτός οδηγούσε χωρίς κράνος, όπως ορθώς κρίθηκε με την εκκαλουμένη απόφαση. Περαιτέρω, ο εκκαλών -εφεσίβλητος αβασίμως αντικρούει την κρίση της εκκαλουμένης αποφάσεως περί συνυπαιτιότητάς του λόγω μη ρύθμισης της ταχύτητάς του. Και τούτο: α) δεδομένης της εκτίναξής του σε απόσταση 20 μέτρων β) διότι από τις προσκομισθείσες φωτογραφίες της λακκούβας δεν προκύπτει βάθος αυτής δικαιολογούν την ως άνω εκτίναξη κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας γ) διότι αναποδείκτως προβλήθηκε ο ισχυρισμός του ότι η λακκούβα καλύφθηκε τη νύχτα, καθόσον δεν προσκομίσθηκε η επικαλούμενη από τον εκκαλούντα – εφεσίβλητο σχετική μαρτυρία-ένορκη κατάθεση ούτε κάποιο άλλο αποδεικτικό μέσο δ) διότι σε βάρος του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου ασκήθηκε ποινική δίωξη για «μη ρύθμιση της ταχύτητας του οχήματος του αν και οι περιστάσεις το απαιτούσαν ως όφειλε», η οποία όμως τέθηκε στο αρχείο λόγω μεταγενέστερης νομοθετικής ρύθμισης του άρθρου 3 παρ. 1 του ν. 3346/2005 με το οποίο παρεγράφη το αξιόποινο και έπαυσε η δίωξη της ως άνω παραβάσεως ε) διότι στην από 28-8-2004 έκθεση εξέτασής του ως κατηγορουμένου ουδέν αντέλεξε ως προς την κατηγορία της μη ρύθμισης της ταχύτητας του οχήματος του, ενώ απάντησε στην κατηγορία της οδήγησης χωρίς άδεια. Κατ’ ακολουθίαν, ορθώς προσδιορίσθηκε με την εκκαλουμένη απόφαση το ποσοστό συνυπαιτιότητας του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου σε 65% και πρέπει να απορριφθούν οι αντίθετοι λόγοι και των δύο εφέσεων, του μεν εκκαλούντος-εφεσιβλήτου περί ελλείψεως συνυπαιτιότητάς του, του δε εφεσιβλήτου-εκκαλούντος περί πλήρους συνυπαιτιότητάς του.
11.Επειδή, περαιτέρω, πρέπει να απορριφθεί ο προβαλλόμενος λόγος εφέσεως ότι έσφαλε η εκκαλουμένη απόφαση που απέρριψε το αίτημά του για χορήγηση εξόδων βελτιωμένης διατροφής του, δεδομένου ότι δεν αποδείχθηκε ότι υποβλήθηκε στις εν λόγω δαπάνες, όπως ορθώς κρίθηκε με την εκκαλουμένη απόφαση.
12.Επειδή, το εφεσίβλητο-εκκαλούν Ελληνικό Δημόσιο με την έφεσή του υποστηρίζει ότι δεν αποδείχθηκε ότι οι συνέπειες στην υγεία του εκκαλούντος δεν προκλήθηκαν από προϋπάρχον οστικό έλλειμμα στον εγκέφαλο από παλιά πτώση από ύψος, όπως αναφέρεται στο από 1/5/2004 ενημερωτικό σημείωμα του θεραπευτηρίου ………. . Ο λόγος αυτός πρέπει να απορριφθεί ως ουσία αβάσιμος, δεδομένου ότι σε όλες τις ιατρικές γνωματεύσεις που προσκομίσθηκαν διαπιστώνεται ότι η βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση και οι συνέπειές της προκλήθηκαν από το ατύχημα του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου, ενώ η διαπίστωση περί οστικού ελλείμματος αναφέρεται στα πλαίσια του ιατρικού του ιστορικού, χωρίς να συνδέεται προς τον τραυματισμό και τα προβλήματα υγείας του εκκαλούντος- εφεσιβλήτου – ούτε εξάλλου το Ελληνικό Δημόσιο προσκόμισε στοιχεία προς τούτο. Υποστηρίζεται επίσης από το εφεσίβλητο -εκκαλούν και ότι ο τραυματισμός του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου δεν αποδείχθηκε ότι δεν προήλθε από απώλεια αισθήσεων λόγω του προϋπάρχοντος τραυματισμού του. Και αυτός ο λόγος πρέπει να απορριφθεί ως ουσία αβάσιμος, βάσει των προσκομισθεισών ιατρικών γνωματεύσεων. Προβάλλει επίσης το εφεσίβλητο-εκκαλών ότι δεν αποδείχθηκε η κάλυψη του καταβληθέντος στο θεραπευτήριο ………. ποσού ή μέρους αυτού από τον ασφαλιστικό φορέα του εκκαλούντος- εφεσιβλήτου. Αυτός ο λόγος πρέπει να απορριφθεί ως ερειδόμενος επί εσφαλμένης προϋποθέσεως, δεδομένου ότι ο εκκαλών -εφεσίβλητος ζήτησε την καταβολή του ως άνω ποσού ως αποζημίωσης λόγω μη καλύψεώς του από τον ασφαλιστικό του φορέα, ενώ το Ελληνικό Δημόσιο δεν υποστήριξε ούτε απέδειξε ότι το εν λόγω ποσό ή μέρος αυτού καταβλήθηκε στον εκκαλούντα- εφεσίβλητο από τον ασφαλιστικό του φορέα.
13.Επειδή, κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, ορθώς κρίθηκε με την εκκαλουμένη απόφαση ότι το Ελληνικό Δημόσιο πρέπει να αποζημιώσει τον εκκαλούντα -εφεσίβλητο για τη δαπάνη νοσηλείας του στο θεραπευτήριο ………. ύψους 6.228,80 ευρώ σε ποσοστό 35%. Περαιτέρω, ενόψει της βαρύτητας του τραυματισμού του, της πολυήμερης νοσηλείας του και των βλαβών της υγείας του (περιέλευση σε κωματώδη και εν συνεχεία σε ημικωματώδη κατάσταση και μηχανική υποστήριξη της αναπνοής κατά τις πρώτες μετά το ατύχημα ημέρες, μακροχρόνια νοσηλεία, ψυχική επιβάρυνση με πρόκληση διαταραχών συμπεριφοράς και προσωπικότητας για μεγάλο χρονικό διάστημα), της έκτασης των τραυμάτων του (βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, κατάγματα αριστερού οφθαλμικού κόγχου, θλάσεις εγκεφάλου, απόφραξη εσωκαρωτίδας αριστερά, ημιπάρεση δεξιά), των μόνιμων συνεπειών του ατυχήματος στη σωματική (απώλεια οράσεως αριστερού οφθαλμού, κινητικά προβλήματα, κρίσεις επιληψίας) και στην ψυχική (διαταραχές μνήμης) υγεία του και του επαγγελματικού παροπλισμού του ορθώς κρίθηκε με την εκκαλουμένη απόφαση ότι από το ατύχημα και τον εξ αυτού τραυματισμό του ο εκκαλών-εφεσίβλητος υπέστη ηθική βλάβη, για την αποκατάσταση της οποίας πρέπει να του χορηγηθεί χρηματική ικανοποίηση ύψους 30.000, πλην εσφαλμένως κρίθηκε ότι αυτή πρέπει να του χορηγηθεί μειωμένη κατά το ποσοστό συνυπαιτιότητας αυτού, σύμφωνα με τις διατάξεις και την ερμηνεία που παρατέθηκαν στην 6η σκέψη της παρούσας απόφασης. Περαιτέρω, το δικαστήριο κρίνει ότι εσφαλμένως κρίθηκε με την εκκαλουμένη απόφαση ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 931 ΑΚ, δεδομένης της αναπηρίας που προκλήθηκε στον εκκαλούντα-εφεσίβλητο (τύφλωση αριστερού οφθαλμού) η οποία επέδρασε στο μέλλον του, αφού, όπως αναφέρθηκε κρίθηκε ανίκανος προς εργασία με ΠΑ 40% και κρίνει ότι πρέπει να του χορηγηθεί ειδική χρηματική παροχή ύψους 20.000 ευρώ, κατά μερική παραδοχή του σχετικού λόγου εφέσεως.
14.Επειδή, ενόψει των ανωτέρω, πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή η κρινόμενη έφεση του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου, να διαταχθεί η επιστροφή σε αυτόν του 1/3 του καταβληθέντος παράβολου και η κατάπτωση του υπολοίπου υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου, να απορριφθεί η έφεση του εφεσιβλήτου – εκκαλούντος Ελληνικού Δημοσίου, να μεταρρυθμισθεί η εκκαλουμένη απόφαση, να υποχρεωθεί το Ελληνικό Δημόσιο να καταβάλει στον εκκαλούντα- εφεσίβλητο ποσό 52.180 ευρώ (6.229,80 επί 35% ίσον 2.180 συν 30.000 συν 20.000) και να συμψηφισθούν τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των διαδίκων.
ΔΙΑ Τ AΥΤΑ
Δέχεται εν μέρει την έφεση του ………
Διατάσσει την επιστροφή του 1/3 του καταβληθέντος παράβολου σε αυτόν και την κατάπτωση του υπολοίπου υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου.
Απορρίπτει την έφεση του Ελληνικού Δημοσίου.
Μεταρρυθμίζει την 17245/2010 απόφαση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών. ‘
Υποχρεώνει το Ελληνικό Δημόσιο να καταβάλει στον ……… ……….. ποσό πενήντα δύο χιλιάδων εκατόν ογδόντα ευρώ (52.180) εντόκως από της επιδόσεως της αγωγής του.
Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των διαδίκων.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 12 Μαρτίου 2013 και δημοσιεύθηκε στην ίδια πόλη, σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου στις 29 Μαρτίου 2013.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Η ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ
Σ.Ν. Η.Γ. Γ.Χ.Α.
