Προσβολή πατρότητας κατά τις προβλέψεις του Ελληνικού Δικαίου – Ενεργητική νομιμοποίηση και εκκίνηση διαδικασιών προκειμένου για την άσκηση αγωγής αλλά και την τήρηση σχετικών προθεσμιών

Η ανατροπή του τεκμηρίου πατρότητας είναι μια νομική διαδικασία η οποία κατά τις προβλέψεις του Αστικού Κώδικα εκκινεί κατόπιν άσκησης της σχετικής αγωγής. Την αγωγή αυτή νομιμοποιούνται να ασκήσουν οι κάτωθι:

• Ο σύζυγος της μητέρας και κατά τεκμήριο πατέρας του τέκνου
• Ο πατέρας ή η μητέρα του συζύγου που απεβίωσε και για τον οποίο δεν είχε παρέλθει το δικαίωμα της άσκησης της εν λόγω αγωγής
• Το ίδιο το τέκνο
• Η μητέρα του τέκνου
• Ο άντρας με τον οποίον η μητέρα διατηρούσε σεξουαλικές σχέσεις κατά την κρίσιμη εκείνη περίοδο που έγινε σύλληψη του τέκνου και ενώ ο σύζυγος της μητέρας ήταν απών λόγω διάστασης ή για άλλους λόγους

Το δικαίωμα άσκησης αγωγής καθενός εκ των ανωτέρω είναι αυθύπαρκτο και  ανεξάρτητο/ αδιάφορο του κάθε άλλου.

Η αγωγή ασκείται ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου το οποίο και δικάζει με την ειδική διαδικασία που προβλέπεται για την εκδίκαση αυτών των υποθέσεων και η οποία αφορά ζητήματα οικογενειακά, έγγαμης συμβίωσης και συμφώνου συμβίωσης (άρθρο 592 επ. ΑΚ) και σε αυτό το πλαίσιο ο ασκών την αγωγή έχοντας καταθέσει δικόγραφο στο αρμόδιο δικαστήριο υποχρεούται στην προσκόμιση αποδείξεων είτε σχετικά με το ότι η σύλληψη του τέκνου δεν έχει επισυμβεί από τον σύζυγο, με άλλα λόγια ότι ο σύζυγος δεν είναι ο βιολογικός πατέρας του παιδιού, ή ότι κατά την κρίσιμη περίοδο της σύλληψης, με απλά λόγια, κατά την κρίσιμη εκείνη περίοδο που ορίζεται μεταξύ της  300^ης και της 180^ης ημέρας πριν τον τοκετό (βλέπε σχετικά άρθρο 1468 ΑΚ) ήταν αδύνατο για την μητέρα να συλλάβει τέκνο καθώς ο σύζυγός της αδυνατούσε προς κάτι τέτοιο ή λόγω απόστασης π.χ. απουσία λόγω ταξιδιού στο εξωτερικό, ή εξαιτίας έλλειψης σεξουαλικών επαφών μεταξύ τους. Το γεγονός ότι η μητέρα συνέλαβε τέκνο άλλου και όχι του συζύγου της μένει να αποδειχθεί κατά κανόνα μέσω ανάλυσης αίματος ή ανάλυσης DNA και των τριών εμπλεκόμενων μερών, ήτοι της μητέρας, του τέκνου και του συζύγου, δηλαδή του υπό εξέταση/ κατά τεκμήριο πατέρα. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι σε πλαίσια τεκμηρίου πατρότητας και συνολικά της διαδικασίας που είναι να ακολουθηθεί σχετικώς, οποιοδήποτε αποδεικτικό μέσο μπορεί να συνδράμει, είναι ευπρόσδεκτο όπως και σε όλες τις τέτοιου είδους διαδικασίες. Πλην όμως, γεγονός παραμένει ότι, επί παραδείγματι, η ομολογία σε αυτή την περίπτωση, όπως και σε όλες αυτές τις περιστάσεις που συνδέονται με θέματα Οικογενειακού Δικαίου, Έγγαμης Συμβίωσης, Συμφώνου Συμβίωσης εκτιμώνται ελεύθερα από το Δικαστήριο, σε σχέση τουλάχιστον με άλλα αποδεικτικά μέσα που ενδεχομένως να προσκομιστούν ενώπιόν του.

Σε αυτό το πλαίσιο εξάλλου, καθίσταται ζωτικής σημασίας ο ρόλος της ιατρικής πραγματογνωμοσύνης ο οποίος τίθεται και στο επίκεντρο της όλης διαδικασίας: εξαιτίας ακριβώς της αμφιβολίας με την οποία έρχεται αντιμέτωπος ο δικαστής στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις, η διεξαγωγή σχετικού ιατρικού ελέγχου DNA συνιστά τον ασφαλέστερο δυνατό τρόπο προκειμένου να θεμελιωθεί η βιολογική συγγένεια μεταξύ τέκνου και συζύγου της μητέρας. Και πραγματικά αυτή είναι η πιο σίγουρη οδός: εάν από την άλλη πλευρά ένα από τα ενδιαφερόμενα μέρη αρνηθεί να υποβληθεί σε εξέταση DNA, τότε με απόφαση Δικαστηρίου οι ισχυρισμοί καθενός εκ των αντιδίκων του γίνονται αυτομάτως δεκτοί  και αυταπόδεικτοι.

Οι λόγοι για τους οποίους αποκλείεται πλέον η δυνατότητα άσκησης αγωγής προκειμένου για την προσβολή πατρότητας έχουν ως ακολούθως:

• Αναφορικά με τον σύζυγο, εάν έχει παρέλθει ένα έτος από τη στιγμή που ενημερώθηκε σχετικά με τον τοκετό και για όλα αυτά τα περιστατικά με βάση τα οποία θα μπορούσε να εικάσει κάποιος ότι στη σύλληψη του τέκνου δεν εμπλέκεται ο ίδιος σε κάθε περίπτωση, εφόσον έχουν παρέλθει πέντε – 5- έτη από τον τοκετό του τέκνου
• Αναφορικά με την μητέρα και τον πατέρα του συζύγου, μετά την παρέλευση ενός έτους από τη στιγμή που έλαβε χώρα ο θάνατος του τέκνου τους αλλά και τη γέννηση του κατά τεκμήριο εγγονιού τους
• Αναφορικά με το τέκνο το ίδιο, μετά την παρέλευση ενός έτους από την ενηλικίωσή του
• Αναφορικά με την μητέρα, μετά την παρέλευση ενός έτους από τον τοκετό του τέκνου, ή σε περίπτωση σοβαρού λόγου και ενώ ακόμη βρισκόταν σε γάμο, έξι μήνες από την ημερομηνία που ο γάμος αυτός έληξε ή ακυρώθηκε
• Αναφορικά με τον άντρα με τον οποίο διατηρούσε σεξουαλικές σχέσεις η μητέρα, εάν παρήλθαν δύο έτη από τον τοκετό

Τα εν λόγω χρονικά τοπόσημα όπως τα ορίζει επακριβώς ο νόμος είναι αρκετά στενά και αυτό συμβαίνει καθώς το θέμα της κληρονομικής διαδοχής και της συγγένειας δεν μπορεί να αφεθεί σε εκκρεμότητα στο διηνεκές.

Στην περίπτωση άσκησης αγωγής η οποία όχι μόνο κατατέθηκε και συζητήθηκε αλλά έγινε και δεκτή, το τέκνο χάνει το δικαίωμα της γέννησης εντός γάμου και έτι περαιτέρω, αυτή η απώλεια αυτού δικαιώματος τρέχει αναδρομικά πίσω στην πρώτη ημέρα της γέννησής του. Άρα, η απόφαση που εκδίδεται είναι αυτή που με όρους νομικούς χαρακτηρίζεται ως διαπλαστική, και προκειμένου  να θεωρείται τέτοια, θα πρέπει να είναι και αμετάκλητη. Δηλαδή, με βάση μια τέτοια διαπλαστικού χαρακτήρα απόφαση αμέσως μόλις καταστεί αμετάκλητη, το τέκνο στερείται κάθε δικαίωμα συγγένειας το οποίο και σχετίζεται με τον σύζυγο της μητέρας του, όπως για παράδειγμα το δικαίωμα διατροφής, κληρονομικά δικαιώματα κοκ.

Εάν η αγωγή είχε ασκηθεί από τον άντρα ο οποίος διατηρούσε σεξουαλικές σχέσεις ενώ βρισκόταν σε διάσταση με τον σύζυγό της, η ίδια δικαστική απόφαση συνιστά ταυτόχρονα δήλωση αναγνώρισης του τέκνου από μέρους του, πράγμα το οποίο κατ’ αρχήν και επί της ουσίας σημαίνει ότι το εν λόγω τέκνο σε καμιά περίπτωση δεν έχει γεννηθεί άνευ αναγνώρισης.

Εφόσον υιοθετήσουμε την έποψη του τέκνου, το  τέκνο καθ’ αυτό διατηρεί δικαίωμα άσκησης αγωγής περί προσβολής πατρότητας ακόμη και σε μεταγενέστερη περίοδο, ούτως ειπείν μέχρι και ένα έτος από τη στιγμή που καθίσταται ενήλικος. Σε πρότερο χρονικό στάδιο, δηλαδή ενώ ακόμη είναι ανήλικο, το τέκνο δύναται να εκπροσωπείται αππό διορισμένο ειδικό επίτροπο- κατά τις προβλέψεις εξάλλου του αρ.1517 ΑΚ – προκειμένου να ασκήσει ορθά την εν λόγω αγωγή, καθώς μεταξύ άλλων προκύπτει σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ του τέκνου και των –κατά τεκμήριο- γονέων του (επιβοηθητικά εν προκειμένω μπορεί να ανατρέξει  κανείς σε Κουτσουράδη, ΕλΔ 35, 185, ΕλΔ 29, 1450, Αγαλλοπούλου, στον ΑΚ Γεωργιάδη – Σταθόπουλου, άρθρο 1517 αρ. 5, Φουντεδάκη, Αρμ. 48, 381 επ., ΕφΑθ 859/1999 ΕλΔ 40, 1186, ΠΘεσ 2423/1992  ΕλΔ 35, 185, ΠΘηβ 234/1985 Αρμ. 40, 149, ΜονΠΛευκ 214/2000 ΕλΔ 2000, 1454), ακόμη και εάν το τέκνο ομοδικήσει με κάποιον από τους –κατά τεκμήριο-  γονείς του, καθώς σε αυτές τις περιπτώσεις τίποτε δεν λαμβάνεται ως δεδομένο. Άρα και εν ολίγοις, η κύρια ιδέα είναι ότι το τέκνο εκκινεί τη νομική διαδικασία τόσο σε βάρος της μητέρας του όσο και σε βάρος του συζύγου της οι οποίοι, δε, κατά κανόνα θεωρούνται αντίδικοί του.

 Τώρα, γεγονός είναι ότι η νομολογία βρίθει πληθώρας αποφάσεων όπου ένα πράγμα φαίνεται να είναι κάτι περισσότερο από προφανές από ο,τιδήποτε άλλο. Σύμφωνα, λοιπόν, και με τους μόλις προαναφερθέντες αξιότιμους νομικούς, η προφανής θέση είναι ότι το τέκνο μπορεί να προχωρήσει με την άσκηση αγωγής και ενόσω ακόμη είναι ανήλικο. Από την άλλη πλευρά, κατά τις προβλέψεις του άρθρου  1517 ΑΚ, και όπως ήδη αναφέρθηκε και ανωτέρω, στο τέκνο ορίζεται ένας ειδικός επίτροπος/ συμπαραστάτης όταν είναι σε προφανή αντιδικία με την μητέρα ή τον πατέρα του, και ακόμη και αν πρόκειται για τους συζύγους της μητέρας και του πατέρα του, ακόμη και με τους συγγενείς τους σε πρώτο βαθμό είτε εξ αίματος είτε εξ αγχιστείας.

Η άσκηση αγωγής προς το σκοπό προσβολής της πατρότητας συνιστά την επιτομή της σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ του τέκνου και των γονέων του, και η αναγκαιότητα του διορισμού ειδικού επιτρόπου/ συμπαραστάτη είναι αναμφισβήτητη, ακόμη και αν κάποιος/ όποιος από τους γονείς πάρει το μέρος του τέκνου. Εξ ου και το αίτημα προς διορισμό ειδικού επιτρόπου δύναται να προέλθει είτε από κάποιον από τους δύο γονείς είτε από κάποιον άλλο με τέτοιο δικαίωμα, είτε από τον Εισαγγελέα είτε ακόμη και αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο (άρθρα 1591, 1629 ΑΚ).

Συνεπώς η αγωγή θα ασκηθεί για λογαριασμό του τέκνου από τον διορισμένο ειδικό πληρεξούσιό του.

Και στο σημείο αυτό είναι που μια σχετική νομική λεπτομέρεια που υπονοήθηκε λαμβάνει χώρα: εμφιλοχωρεί η προσέγγιση ότι εφόσον ένα από τα πρόσωπα που έχει πιθανώς οριστεί με βάση το άρθρο 1469 ΑΚ να ασκήσει τη σχετική αγωγή και παρέλειψε να το κάνει, αυτό ακριβώς το πρόσωπο να αιτηθεί του διορισμού έτερου προσώπου ως ειδικού επιτρόπου για λογαριασμό πάντα του τέκνου προκειμένου αυτό το τελευταίο πρόσωπο να σώσει την κατάσταση και να διασφαλίσει προθεσμία, μέχρι συμπληρώσεως ασφαλώς της ημερομηνίας που το τέκνο θα είναι ακόμη ανήλικο και έτσι, η προθεσμία αυτού το προσώπου να ληφθεί υπ’ όψιν [προς το σκοπό  ενάσκησης του δικαιώματος].